Cuenta
los ancianos de la comunidad de Usipa, Tila, Chiapas, que la maldad está en
todo momento y se presenta cuando menos se esperaron. Esto les sucedió a dos
vecinas que por la noche acordaban de su salida al arroyo a buscar shote, la
madrugada del día siguiente.
Al
día siguiente la vecina pasó a buscar a su amiga, de acuerdo con lo platicado
la noche anterior, la señora se alistó y se fueron caminando hasta llegar al
lugar indicado.
Unos
minutos después paso nuevamente la vecina peguntando por su amiga.
La
mamá contesto:
-¿cómo
que vienes a buscar a mi hija?, si hace un momento pasaste por ella, ¿cómo está
eso?
-la
amiga contesta:
-¿yo
no he pasado a buscar a tu hija es la primera vez que paso?
Entonces
se dieron cuenta que la hija de la señora estaba en peligro. Era mala sombra
que imitó el cuerpo de la vecina. Enseguida empezaron a reunir a todos las
personas de la comunidad y prepararon su rifle para ir al rescate.
Cuando,
supuestamentamente, las dos vecinas estaban agarrando el shote en el río, la
mala sombra se empezó a trasformar y empezó a sacar su cola de tigre, lista
para devorar, enseguida la mujer se echó a correr para escapar del mal.
Ella
se metió en una cueva no se sabe cómo porque en la entrada había un panal de
abeja. En uno instante llego la gente de la comunidad gritando:
-¡María,
María! ¿Dónde estás?
-estoy
aquí, en la cueva.
La
gente se acercó y la sacaron de ahí mientras que la mala sombra se había
escapado al escuchar a la gente acercarse.
Aún
existe la mala sombra, y hay que tener mucho cuidado de decir las cosas de
noche por que la maldad, que en chol se conoce como ajam, lo escucha y puede
que se adelante.
IMAÑALEL JIÑI AJAW
Mi
yälob jiñi ñoxob ya tyi jump´ej lum Usipa, Tila, Chiapas, jiñi ajaw ambi
imañalel tyi ujtyi jujump´ej k´iñ imi yesoñpäs ibä che´mach yäxe laj koj lak
cha´añ. Tyi ujtyiyob ch´tyikil x-ixikob xlaja chumtyälob chebä tyi a´bä lel tyi
k´ajtyisäyob chebän tyi a´bälel tyi
k´ajtyisäyob ilob cha´añ mi majlelob isäklañob puy, tyi yijk´älel.
Che´tax
säk´äj pamil, pamil, jiñi ajaw ixik tyi Ñumi ipäy jiñi ipi´äl tyi chumtyäl,
chä´ächbi bajchbi bajche, tyi yäläyob tyi a´bälel, tyi yambä k´iñ, jiñi x-ixik
tyi chajpä ibä ityi´xäñiyob majlel k´äläl tyi ñojpa´che´tyi k´otyiyob ya´baki
tyi yäläyob mi´majlelob. Tyi jumu-k´lel tyi cha´ñumi jiñi x-ixik ik´ajtyiñ jiñi
ipi´il, jiñi ña´äl tyi´jak´ä:
Bajche´bita´ta´ixta´ñämi
asäklañ ujtyel ta´cheñi. Bajche´añ jiñi.
-joñon
maxtyo ñäm jk´el awiixik´al, kojaxtyo chonkoloñ tyi ñumel. Che´jiñi tyi ñach
jiñi ajaw tyi´majñäbe ibä tyal jiñi x-xik läk´äl ipi´ilbä tyi chumtyäl. Che
jiñi tyi keji imuch´kiñob ibä jiñi kixt-yañujob ya´tyi lumalob ityi
kejiyo´ichajpañob ijuloñib cha´añ mi´majlelo´isäklañob jiñi x-ixik ta´bä
lo´loñtyi.
Che´ñak.
Jiñi cha´tyikil x-ixikob chonkol ipuy tyi kolemja; jiñi ajaw tyi keji
isu´tyk´iñ ibäj ityi keji ilo´sañ iñej bajche´iñej bajlum, chajpäbilix cha´añ
ik´ux, ya´i, jiñi ixik tyi majli tyi ajñel cha´añ mi´puts el majlel ya´baki añ
wokolel.
Jiñix
ixik tyi ochi tyi jump´ej ch´eñ, mach lak ña´tyaj bajche tyi ochi´kome ya´tyi
ochi´kome ya´tyi tyi , ch´eñ, ambi juntsojp xk´uxoñchab.
Tyi
jumujklel tyi kotyiyob jiñi kixtyañujob ipi´ilobä tyi chumtyäl che´jiñi tsäts
tyi kaji yotyäñtyel:
-xmariya,
xmariya, baki añety.
La´añon,
ila tyi che´ñ; jiñi kixtyañujob tyi keji läk´ob majlel ityi lok´säyo´ya´i
che´jiñi ajaw, iyom xuk´ulo-la chuki mi lajkältyak tyi a´bälel kome jiñi
xtyä´la tyi CH´ol mi yäjlel ajaw, mi yu´biñ chuki mi lajkäl lak mel imi ñaxañ
se´bisañ ibä.
No hay comentarios.:
Publicar un comentario