jueves, 7 de diciembre de 2017

EL CHARRITO, Pompom pixol

                                         
Cuenta nuestros antepasados que en la comunidad de Usipa existían seres pequeñitos llamados charritos. Esta Vivian en los cerros y en las montañas.
Cierto día un señor se dirigió a su terreno muy de mañana, como siempre a su trabajo de campo.
Era casi medio día y decidió dejar su trabajo para ir a la montaña a buscar chapaya, porque su esposa se lo había pedido.
Al llegar a la montaña comenzó a cortarlas, cuando de repente escuchó voces. El señor muy cuidadosamente se dirigió al lugar de provenían las voces y al acercarse vio que era unos hombres pequeñitos, con sombrero charro, que estaban columpiándose en las matas de chapayas.
Al señor le dio tanto miedo que agarró su arma y le disparó a uno de ellos. Mientras observaba al charrito herido, detrás de él escuchó otra voz muy fuerte. Era la de un hombre grande con un gran sombrero charro que le dijo:
-lo vas a curar.
El señor se espantó mucho y tuvo que obedecer en todo. Después de tanto caminar llegaron a una cueva muy grande. Al entra vio una ciudad.
 Pero en realidad era una cárcel, Donde encerraron el señor y solo lo sacaban para curar al charrito.
Al señor no lo dejaban vivir en paz porque las sillas eran armadillos; las alhajas culebras; la comida carne de humano,  había todo tipo de animales. Así pasaron varios días hasta que el señor curo al charrito.
Lo dejaron ir para que contara a su familia lo que le sucedió. Pero no pasó mucho tiempo y murió.
                                    
                                 
                                      Pompom pixol
Yälol lumal ch´añ Usipa; Tila Chiapas.
Che mi yälob lak ñojtye´elob ke tyi usipa´añbä wajali yalo´xpepek´ aläbo´ik´aba´ob pompom pixol. Lliyob chumulob tyi wits yik´oty tyi matye´el.
Jump´ejbä k´iñ, juñtyikil wiñik tyi majli tyi´lum tyi ñoj sä´k´añ, chäch bajche´mi´ch´uj ajñel, tyi toñel tyi cholel. Tyi xiñk´iñil tyi chajpä ikäy itoñel cha´añ mi majlel isäklañ iche´ib, jiñche yijñam k´ajtyibi icha´añ.
Che´tyi k´otyi tyi wits tyin keji ijak ich´ib. Ya´i ta´bi yu´bi xty´añ. Jiñi wiñik, ñoj xu´k´ulbi tyi majali ik´el ba´tyi yu´bi
tyälel xty´añob che´tyi k´otyi ya´ba´añ xty´añob jiñobi ya´añob saj pepek´aläbo´,año´bi pompom pixol, ya´bi jich´ikñayob tyi tye´el ch´ib.
Jiñi wiñik ta´bi ik´uk´ux bä´ñä orajachbi tyi ch´ämä ijuloñi´ ta´bi ityom julu juñtyikil ipi´ilob xpompom pixol, che´choñtyo ik´el ta´bä tyajli tyi julol, ta´bi keji iyu´biñ xty´añ ñoj toñelbä che´tyi patyi ba´añ, juñtyikilbi ñejp´ñejp´a pompom pixol ta´bi isu´be:
-mike ats´äkañ.

Jiñi wiñik tyaxbi k´uk´ux bä´ñä ta´bi keji ijak´tyi´pejtyelel choñbä isu´beñtyel. Che´tyi´k´ux cha´ayob xämbal tyi ñajty. ta, bi k´otyi ityajob jump´ej kolem ch´eñ. Che´tyi ochi ta´bi yilä jump´ej kolem lumal. Peru tyi ñoj melel tyi jump´ej karsel tyi´ñup´uyob jiñi wiñik, muk´jachbi ilok´ob cha´añ mi´ts´äkañ jiñi saj xpompom pisol.

1 comentario:

  1. Titanium Auto Sales - TITACO - TITACO (BONUS)
    Our titanium gr 5 TINACO brand has been around since 1999 titanium alloy and they titanium necklace mens have a titanium frame glasses wide range of auto sales titanium chords agents offering the best products. TINACO TACO.

    ResponderBorrar

ADIVINANZAS EN CH´OL TRADUCIDO A ESPAÑOL

                                                                                                                                       JA´...